Tüberküloz (Verem) Hastalığı: Belirtileri, Nedenleri, Tanısı ve Tedavisi

“Tüberküloz nedir?” Genellikle akciğerleri etkileyen bulaşıcı bir hastalıktır. Halk arasında “verem” olarak da bilinir. Tek bir bulaşıcı ajanın neden olduğu diğer hastalıklarla karşılaştırıldığında, tüberküloz küresel olarak ikinci büyük katildir.

Tüberküloz hastalığının tarihi: 2015 yılında, 1.8 milyon insan bu hastalıktan öldü ve 10.4 milyon kişi hasta oldu. 18 ve 19’uncu yüzyıllarda, Avrupa’daki ve Kuzey Amerika’da bir tüberküloz salgını fırladı. Alman mikrobiyolog Robert Koch, 1882’de tüberkülozun mikrobik nedenlerini keşfetti. Koch’un keşfinden sonra, aşıların geliştirilmesi ve etkin ilaç tedavisi, hastalığın neredeyse yenildiğine olan inancın ortaya çıkmasına neden oldu. Gerçekten de, bir noktada, Birleşmiş Milletler, tüberkülozun (TB) 2025 yılına kadar dünya çapında ortadan kaldırılacağını öngördü. Bununla birlikte, 80’li yılların ortalarında tüberküloz vakaları tüm dünyaya yayılmaya başladı. Bu nedenle, 1993’te Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) TB’nin küresel bir acil olduğunu ilan etti.

Neyse ki, uygun tedavi ile tüberküloz vakalarının büyük çoğunluğu iyileştirilebilir. Tüberküloz vakaları 1993 yılından beri Birleşik Devletler’de azalmıştır. Ancak hastalık halen endişe vericidir. Doğru tedavi olmadan, tüberküloza yakalanmış olan insanların üçte ikisinde hayati tehdit eder.

Tüberküloz Hakkında Hızlı Bilgiler:

Aşağıda tüberküloz (kısaca TB) ile ilgili bazı önemli noktalar kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Dünya Sağlık Örgütü, yılda 9 milyon kişiye tüberküloz bulaştığını ve bunların 3 milyondan fazlasının sağlık sistemlerine görünmediği tahmin ediyor.
• Tüberküloz, 15 ila 44 yaşları arasındaki kadınlar için ölümün en önemli üç nedeni arasındadır.
• Verem belirtileri (öksürük, ateş, gece terlemesi, kilo kaybı, vb.) aylarca hafif olabilir ve tüberküloz hastası insanlar bir yıla kıyasla yakın temasta 10-15 kişiye bulaştırabilir.
• Tüberküloz, havaya yayılmış bir patojendir. Yani tüberküloza neden olan bakterilerin hava yoluyla insandan insana yayılması mümkündür.

Tüberküloz (Verem) Nedir?

Doktorlar, iki tür tüberküloz enfeksiyonu arasında bir ayrım yapar: latent ve aktif.

1. Latent tüberküloz: Bakteriler vücutta inaktif bir halde kalırlar. Hiçbir belirtiye neden olmazlar ve bulaşıcı değildirler, ancak aktif hale gelebilirler.
2. Aktif tüberküloz: Bakteriler belirtilere neden olur ve başkalarına bulaşabilir.

Dünya nüfusunun yaklaşık üçte birinin latent verem olduğu düşünülüyor. Gizli tüberkülozun aktif hale gelme olasılığı yüzde 10’dur. Ancak bu risk, bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde, örneğin HIV veya malnutrisyon olan insanlarda veya sigara içenlerde daha yüksektir.

Verem, tüm yaş gruplarını ve dünyanın her yerini etkiler. Bununla birlikte, hastalık çoğunlukla genç yetişkinleri ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanları etkiliyor. 2012 yılında, bildirilen tüberküloz vakalarının yüzde 80’i sadece 22 ülkede gerçekleşti.

Tüberküloz Sebepleri Nelerdir?

“Tüberküloz neden oluşur?” Mycobacterium tuberculosis bakterisi tüberküloz (verem) hastalığına neden olur. Tüberkülozlu (akciğerleri etkilenen) bir kişi öksürük, hapşırma, tükürme, gülme veya konuşma sırasında hava yoluyla yayılır.

“Tüberküloz bulaşıcı mı?” Tüberküloz bulaşıcıdır. Ancak yakalanması kolay değildir. Tüberkülozu yaşadığınız ya da birlikte çalıştığınız birinden yakalanma riski bir yabancıdan daha yüksektir. En az 2 haftadır uygun tedaviyi gören aktif tüberkülozlu birçok insan artık bulaşıcı değildir.

Tüberkülozla mücadele için antibiyotikler kullanıldığından, bazı suşlar ilaçlara karşı dirençli hale geldi. Çok ilaca dirençli tüberküloz (MDR-TB), bir antibiyotik tüm bakterileri öldürmediğinde ortaya çıkar ve hayatta kalan bakteriler bu antibiyotiğe karşı direnç geliştirirken çoğu zaman diğerleri aynı anda direnç gösterir.

Kimler Verem Riski Altındadır?

“Tüberküloz nasıl bulaşır?” Bağışıklık sistemi yetersiz olan insanlarda aktif tüberküloza yakalanma riski vardır. HIV, bağışıklık sistemini baskılar ve vücudun tüberküloz bakterilerini kontrol altına almasını güçleştirir. HIV ve tüberküloz ile enfekte olan insanların aktif tüberküloz bulaştırma olasılığı yüzde 20-30 kadarı HIV bulamayanlara göre daha yüksektir.

Tütün kullanımı da aktif tüberküloz gelişme riskini arttırdığı bulunmuştur. Dünya genelinde tüberküloz vakalarının %20’sinden fazlası sigara içimiyle ilgilidir.

Tüberküloz Belirtileri Nelerdir?

Gizli (latent) tüberküloz belirti içermezken, aktif tüberkülozun semptomları aşağıdakileri içerir:

• Öksürmek, bazen mukus veya kanlı
• Titreme
• Yorgunluk
• Ateşlenme
• Kilo verme
• İştahsızlık
• Gece terlemesi

Tüberküloz genellikle akciğerleri etkiler, ancak vücudun diğer bölümlerini de etkileyebilir. Tüberküloz akciğerlerin dışına çıktığında, belirtiler buna göre değişir. Tedavi olunmadığında, kan dolaşımı yoluyla vücudun diğer bölgelerine yayılabilir:

• Kemiklere bulaşan tüberküloz, omurga ağrısı ve eklem yıkımına yol açabilir.
• Tüberküloz beyine bulaşarak, menenjite neden olabilir.
• Karaciğer ve böbreklere bulaşan tüberküloz, atık filtrasyon işlevlerini bozabilir ve idrarda kan görülmesine neden olabilir.
• Tüberküloz kalbe bulaşarak, kalbin kan pompalama yeteneğini bozabilir ve kardiak tamponad (kalp tamponadı) adı verilen, ölümcül olabilen bir hastalık ortaya çıkarabilir.

Tüberküloz Teşhisi Ve Tanı Kriterleri

Tüberküloz tanısı için akciğerler dinlenebilir ve lenf nodlarında şişme olup olmadığı kontrol edilebilir. Ayrıca belirtilerin ve tıbbi öykünün yanı sıra kişinin tüberküloza maruz kalma riski değerlendirilir.

“Tüberküloz testi nasıl yapılır?” Tüberküloz için en yaygın tanı testi, bir deri testidir. Enjeksiyon bölgesi 2-3 gün sonra kontrol edilmeli ve eğer sert, kırmızı bir şişme belirli bir boyuta kadar şişmişse, tüberküloz teşhisi olasıdır. Ne yazık ki cilt testi yüzde yüz doğruluk vermez ve hatalı pozitif ve negatif okumalar verdiği bilinmektedir.

Bununla birlikte, tüberküloz hastalığını teşhis etmek için mevcut olan diğer testler de vardır. Kan testleri, göğüs röntgenleri ve balgam testleri, tüberküloz bakterilerinin varlığını test etmek için kullanılabilir ve cilt testinin yanında kullanılabilir.

Tüberküloz Tedavisi

“Tüberküloz nasıl tedavi edilir?” Vakaların çoğunluğu, doğru ilaç mevcut olduğunda ve doğru şekilde uygulandığında iyileşebilir. Antibiyotik tedavisinin kesin tipi ve uzunluğu bir kişinin yaşına, genel sağlık durumuna, ilaçlara potansiyel dirençliliğine, tüberkülozun gizli veya aktif olup olmadığına ve enfeksiyonun bulunduğu yere (örneğin akciğerler, beyin, böbrekler) bağlıdır.

Aktif TB (özellikle ÇİD-TB) olan insanlara sıklıkla birden fazla ilaç reçetesi gerektirirken, latent tüberküloz bulunan insanlara sadece bir tür tüberküloz antibiyotiği gerekebilir.

Antibiyotiklerin nispeten uzun süre alınması gerekir. Tüberküloz antibiyotiklerinin standart bir süresi yaklaşık 6 ay sürer.

Tüberküloz ilaçları karaciğer için toksik olabilir ve yan etkiler nadiren de olsa ortaya çıktıklarında oldukça ciddi olabilirler. Potansiyel yan etkiler doktora bildirilmelidir. Bu yan etkiler şunları içerebilir:

• Koyu renk idrar
• Ateşlenme
• Sarılık
• İştahsızlık
• Mide bulantısı ve kusma

Tıbbi semptomlar ortadan kalksa bile, herhangi bir tedavi seyrinin tam olarak tamamlanması önemlidir. Tedaviden sağ kurtulan herhangi bir bakteri, öngörülen ilaçlara dirençli hale gelebilir ve ileride ÇİD-TB‘nin gelişmesine yol açabilir.